banner zawierający tytuł projektu

Czy szpital jest Organizacją Wysokiej Niezawodności?

HRO

W 1982 roku na świecie odnotowano 3 593 wypadki lotnicze, z czego 44%, tj. 1 585 stanowiły zdarzenia śmiertelne. 37 lat później w świecie ruchu lotniczego doszło jedynie do 640 wypadków, w tym 477 śmiertelnych [1]. Co zmieniło się w organizacjach zajmujących się przewozami lotniczymi, że ilość zdarzeń odnotowanych w 2019 roku zmniejszyła się o 83% wobec zdarzeń z roku 1982? W jaki sposób profesjonaliści zajmujący się organizacją przewozów lotniczych doprowadzili do tak znaczącego obniżenia ilości wypadków mających miejsce w organizacjach wypełniających zadania w świecie lotnictwa?

Nauki o zarządzaniu wskazują, iż organizacje, które utrzymują wysoki poziom bezpieczeństwa, jakości i wydajności przez dłuższy czas są określane mianem Organizacji Wysokiej Niezawodności (HRO: High Reliability Organization) [2,3,4]. Do tego miana winny aspirować organizacje działające w złożonym, nieprzewidywalnym i niebezpiecznym środowisku, a więc w takim, gdzie wystąpienie błędu jest wysoce prawdopodobne. Zbiór organizacji HRO, które wbrew funkcjonowania w środowisku wysokiego ryzyka odnotowują niewielką ilość sytuacji zagrażających bezpieczeństwu, można wskazać odpowiadając na pytanie: ile razy procesy prowadzone w ramach danej organizacji mogły zakończyć się niepowodzeniem z krytycznymi skutkami, jednak tak się nie stało [5].   

HRO osiągają swoje cele w zakresie bezpieczeństwa oraz jakości i wydajności bazując na pięciu zasadach [4]:

  1. wysokiej wrażliwości w zakresie podejmowanych zadań, opartej na podwyższonej świadomości procesów,
  2. niechęci do upraszczania, wypływającej z przekonania, iż praca w środowisku złożonym może wytworzyć nieoczekiwaną i ryzykowną sytuację,
  3. wyciąganiu wniosków z niepowodzeń, czyli postrzeganiu sytuacji potencjalnie wypadkowych jako okazji do poprawy mechanizmów organizacyjnych,
  4. szacunku do wiedzy specjalistycznej, bazującego na docenianiu i uznaniu kompetencji doświadczonego personelu posiadającego ekspercką wiedzę na temat bezpieczeństwa, w miejsce doceniania pracowników jedynie z racji zajmowanego stanowiska,
  5. ćwiczeniu odporności w oparciu o priorytetowe traktowanie szkoleń, szczególnie dotyczących sytuacji ryzykownych. 

Determinacja HRO do osiągania niskich wskaźników zdarzeń niepożądanych wypływa z ich świadomości wysokich kosztów ewentualnych zdarzeń niepożądanych. Obok lotnictwa, osiągnięcie status HRO stanowi wyznacznik działania dla elektrowni atomowych, operacji wojskowych, ale również funkcjonowania lotniskowców, czyli wszędzie tam, gdzie skutki wiążą się z zagrożeniem życia człowieka.  

W systemie ochrony zdrowia, w skali mikro, przykładową organizacją, która również funkcjonuje w złożonym, nieprzewidywalnym i wysoce ryzykownym środowisku, gdzie ewentualne zdarzenie niepożądane może doprowadzić do wysoko kosztowego wypadku, jest szpital, a w szczególności sala zabiegowa.

Badania wykonane w USA wskazują, iż 44,9% niepożądanych zdarzeń medycznych ma miejsce na sali operacyjnej [8].  W Polsce nie dysponujemy podobnymi badaniami. Możemy jednak sięgnąć do danych prezentowanych przez Gazetę Lekarską [9].  Bazując na liczbie spraw sądowych o błąd medyczny, GL wskazuje, iż w 2021 roku największy odsetek orzeczeń, tj. 25%, odnotowano w zakresie chirurgii ogólnej. Na kolejnych miejscach znalazły się: ortopedia i traumatologia – 20%, ginekologia i położnictwo – 11% oraz neurochirurgia i okulistyka – 4%. 60% orzeczeń sądowych o błąd medyczny wykazany w zakresach zabiegowych jest zbieżny z wynikami badania przeprowadzonego w USA. Tak więc wydaje się, iż zasady, według których działają HRO, w pierwszej kolejności należy wdrażać na salach zabiegowych podmiotów świadczących stacjonarną opiekę medyczną.    

Częstotliwość występowania niepożądanych zdarzeń medycznych jest zróżnicowana według kraju prowadzenia badań. Przykładowo, w badaniach w Hiszpanii odnotowano 8,4% [6]  zdarzeń, a w Japonii 17% [7].  To co łączy wyniki uzyskane we wszystkich dostępnych badaniach naukowych to fakt, iż większości zdarzeń niepożądanych można było zapobiec (odpowiednio: Hiszpania 42,8%, Japonia 14%), i z pewnością organizacje działające według wytycznych dla HRO nie dopuściłby do wystąpienia tego typu zdarzeń.

Każda inicjatywa redukująca liczbę zdarzeń niepożądanych w organizacjach opieki medycznej niesie ze sobą nadzieję, na większe bezpieczeństwo pacjentów oraz profesjonalistów medycznych, jak również na niższe koszty funkcjonowania systemu. W artykule [10] syntetyzującym doniesienia na temat efektów wdrażania HRO do systemu ochrony zdrowia wskazano na pięć strategii skutecznego implementowania zasad. Według autorów, rozwój przywództwa zaangażowanego w osiągnięcie celu, jakim jest brak szkód; wspieranie kultury bezpieczeństwa, w której wszyscy pracownicy mogą poruszać tematy, których pominięcie mogłoby negatywnie wpłynąć na organizację; zapewnienie szkoleń w celu wyposażenia pracowników w narzędzia doskonalenia procesów oraz budowanie systemów danych i wdrażanie interwencji poprawiających jakość, to drogowskazy dla uczynienia organizacji działających na rzecz ratowania życia i zdrowia Organizacjami Wysokiej Niezawodności.

Wobec braku dokładnych danych na temat ilości zdarzeń niepożądanych w szpitalach, nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na pytanie pozostawione w tytule. Jednocześnie sugerujemy, aby każda z osób, dla której ma znaczenie budowanie bezpiecznego środowiska pracy w podmiocie świadczącym stacjonarne usługi zdrowotne, podjęła próbę znalezienia odpowiedzi w gronie współpracowników. 

 

Opracowanie:               

Monika Raulinajtys-Grzybek, Arnold Maciejewski

 

  1. https://www.psbr.law/aviation_accident_statistics.html
  2. Cantu J., et al. High Reliability Organization (HRO) systematic literature review: Discovery of culture as a foundational hallmark. Journal Contingencies and Crisis Management. 2020;00:1–12.
  3. Paul E. Bierly III, J.-C. Spender. Culture and high reliability organizations: The case of the nuclear submarine. Journal of management. Volume 21, Issue 4, 1995, pag. 639-656.
  4. Veazie S,  Peterson K,  Bourne D. Evidence Brief: Implementation of High Reliability Organization Principles. Department of Veterans Affairs (US), Washington (DC), 25 Jun 2019.
  5. Roberts, K.H (1990a). Managing high reliability organizations. California Management Review, 32(4), pp. 101–114.
  6. J M Aranaz-Andrés, C Aibar-Remón, J Vitaller-Murillo, P Ruiz-López, R Limón-Ramírez, E Terol-García. Incidence of adverse events related to health care in Spain: results of the Spanish National Study of Adverse Events. Journal of Epidemiology & Community Health. 2008; 62 1017-1017  Published Online First: 13 Nov 2008.
  7. Takeshi M, et. Al. Incidence of Adverse Drug Events and Medication Errors in Japan: the JADE Study 2010. Journal of General Internal Medicine 26, 148-153 (2011).
  8. Thomas EJ, et. Al. Incidence and types of adverse events and negligent care in Utah and Colorado. Medical Care. 2000 38 (3): 261-71
  9. Gazeta Lekarska nr 7-8 (2022), na podstawie www.pomyłkalekarza.pl
  10. Veazie S, Peterson K, Bourne D, Anderson J, Damschroder L, Gunnar W. Implementing High-Reliability Organization Principles Into Practice: A Rapid Evidence Review. Journal of Patient Safety. 18 (1): 320-328 (2022).