Znaczenie regulacji zawodów medycznych dla bezpieczeństwa i jakości

Zawód psychoonkologa w Polsce nie jest dostatecznie uregulowany prawnie. Aktualnie, według rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego, psychoonkolog to osoba z wyższym wykształceniem medycznym, tj. absolwent uczelni medycznej, np. lekarz czy pielęgniarka, która spełnia dodatkowy warunek - ukończone studia podyplomowe z psychoonkologii. Tym samym psycholog, wykonując zawód psychoonkologa, może doświadczać braku prawnej regulacji swojego podstawowego zawodu, choćby przez fakt, że nie jest w stanie uzyskać prawa wykonywania zawodu, nie istnieje bowiem podmiot, który by mu to prawo nadawał.

Uchwalona w 2001, obowiązująca dopiero od 2006 r., ustawa o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów, z uwagi na liczne wady prawne i legislacyjne, nie funkcjonuje, a jej nowelizacja nie jest możliwa, ponieważ wymagałoby to jej zmiany w całości. Organy samorządu zawodowego tej grupy nigdy nie zostały powołane na skutek niewykonania przez ministra właściwego do spraw pracy ustawowej dyspozycji w tym zakresie, która przewidywała powołanie, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia ustawy w życie, Komitetu Organizacyjnego Izb Psychologów, który miał zainicjować proces budowy struktur tego samorządu. W konsekwencji, w świetle obowiązującej ustawy, w aktualnym stanie prawnym nie ma osób formalnie uprawnionych do wykonywania zawodu psychologa. Zawód psychologa nie został też zaliczony przez ustawodawcę ani do zawodów medycznych, ani do zawodów ochrony zdrowia, a jedynie do kategorii specjalistów z dziedzin społecznych i religijnych, obok ekonomistów, archeologów, socjologów i filozofów. Przeprowadzenie niezwłocznej korekty legislacyjnej w tym zakresie, stanowi warunek sine qua nonujednolicenia systemu kształcenia i pracy psychologa i psychoonkologów.

Przeprowadzone w środowisku zawodowym psychoonkologów badanie na temat stanu tożsamości zawodowej w świetle aktualnych regulacji dotyczących prawnego statusu tej profesji potwierdziło ujemny wpływ błędów systemowych na zdrowie publiczne w aspekcie bezpieczeństwa prawnego interesariuszy systemu ochrony zdrowia oraz dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej. Brak prawnej regulacji zawodu psychoonkologa wywołuje frustrację i rodzi niepokój dotyczący wykorzystywania narzędzi do pracy w tym zawodzie przez osoby o niewystarczających kwalifikacjach. Niespójność prawnych regulacji oraz długa ścieżka kształcenia mogą skutkować ograniczeniem dostępu do zawodu, a w konsekwencji ograniczeniem liczby osób wykonujących ten zawód i – ograniczeniem dostępu do świadczeń. Efektem może być rosnące ryzyko błędu możliwego do popełnienie w procesie terapeutycznym, przez osoby nie posiadające profesjonalnego przygotowania.

Ryzyko jest tym istotniejsze, że zauważalny jest brak symetrii w zakresie kompetencji poszczególnych osób: w przypadku lekarzy - brak wykształcenia psychologicznego, a w przypadku psychologów - konieczność nabycia oraz uwzględnienia w procesie terapii wiedzy dotyczącej diagnozy i leczenia pacjenta onkologicznego. I dalej, brak uprawnień psychoonkologów - psychologów do stosowania farmakoterapii oraz w przypadku psychoonkologów nie będących psychologami - brak kierunkowego wykształcenia do świadczenia wsparcia psychologicznego (counselling), znajomości określonych technik wsparcia, posługiwania się narzędziami psychologicznymi, posiadania różnorakich kompetencji miękkich.

Zasadnym wydaje się podjęcie przez ustawodawcę interwencji, obejmującej modyfikację regulacji prawnej dotyczącej zawodu psychoonkologa, w szczególności poprzez ujednolicenie sposobu uzyskiwania uprawnień zawodowych w odniesieniu do aktualnego dostępu do zawodu, który obejmuje różne sposoby uzyskiwania kwalifikacji niezbędnych do jego uprawniania.

Opracowanie: r. pr. dr Kamila Kocańda